Ηλίας Σύριος & Συνεργάτες Ilias Syrios & Associates
Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΗ ΚΑΙ LOGISTICIAN ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΕΑ
ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΟΔΟΧΟΥ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗ ΟΔΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ.
Στη σύμβαση μεταφοράς εμπλέκονται τα εξής βασικά πρόσωπα: αποστολέας (ή φορτωτής), μεταφορέας (ή αγωγιάτης) και παραλήπτης. Περαιτέρω είναι δυνατόν να παρεμβληθεί και ένα ακόμα πρόσωπο ο παραγγελιοδόχος μεταφοράς, ο οποίος αναλαμβάνει έναντι του αποστολέα ή του παραλήπτη την υποχρέωση να εξεύρει μεταφορέα (είναι δηλαδή εργολάβος). Στην πράξη δεν αποκλείεται η εμφάνιση και περαιτέρω παραγγελιοδόχου (ή υποπαραγγελιοδόχου), του προσώπου δηλαδή στο οποίο ο αρχικός παραγγελιοδόχος αναθέτει περαιτέρω την επιμέλεια της εκτέλεσης της μεταφοράς.
Ακόμα, στο όλο πλέγμα της μεταφοράς, ενδέχεται να εμπλέκεται ο αποθηκευτής και ο logistician. Ο μεν πρώτος φυλάσσει τα εμπορεύματα στις αποθήκες του ο δε δεύτερος αναλαμβάνει το «πακέτο» αποθήκευση – διανομή.
Στις παρακάτω γραμμές περιγράφεται συνοπτικά η έκταση της ευθύνης των προσώπων αυτών, οι περιπτώσεις απαλλαγής τους από αυτή καθώς και τα αναγωγικά δικαιώματα που υφίστανται μεταξύ τους.
ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΗ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ LOGISTICIAN
Η αποθήκευση είναι σύμβαση παρακαταθήκης στην οποία ο αποθηκευτής έχει το ρόλο του θεματοφύλακα των αποθηκευμένων πραγμάτων. Για την ευθύνη του Αποθηκευτή εφαρμόζονται οι διατάξεις του ΑΚ περί παρακαταθήκης καθώς και αυτές που αφορούν στις αδικοπραξίες.
Ο Αποθηκευτής όταν αμείβεται ευθύνεται για κάθε πταίσμα. Περίπτωση απαλλαγής μπορεί να υπάρξει μόνο σε περίπτωση ανωτέρας βίας ή αποκλειστικής υπαιτιότητας τρίτου.
Ο περιορισμός της ευθύνης του αποθηκευτή μπορεί να γίνει μόνο συμβατικά με τον αποθέτη και όχι μονομερώς από τον ίδιο (λ.χ. ανάρτηση πινακίδας «ουδεμία ευθύνη φέρουμε»).
O Logistician στο μέτρο που ενεργεί την αποθήκευση έχει την ευθύνη που προαναφέραμε, δηλαδή την ευθύνη του αποθηκευτή και στο μέτρο που ενεργεί τη διανομή έχει την ευθύνη του εθνικού μεταφορέα ή, ενδεχομένως, του παραγγελιοδόχου μεταφοράς, όπως θα αναλύσουμε αμέσως παρακάτω.
Σε περίπτωση μερικής ή ολικής απώλειας/ζημίας των μεταφερομένων εμπορευμάτων κατά τη διάρκεια της μεταφοράς (εθνικής ή διεθνούς) η ευθύνη του μεταφορέα και παραγγελιοδόχου μεταφοράς διακρίνεται σε αντικειμενική και αδικοπρακτική.
Αντικειμενική ευθύνη μεταφορέα και παραγγελιοδόχου οδικής μεταφοράς
α) Ευθύνη μεταφορέα
Ο μεταφορέας (εθνικής και διεθνούς) οδικής μεταφοράς ευθύνεται αντικειμενικά, δηλαδή ανεξαρτήτως πταίσματος του, για κάθε απώλεια ή ζημία που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της μεταφοράς.
Σημειώνεται ότι ευθύνη του μεταφορέα υφίσταται όχι μόνο για τις δικές του πράξεις ή παραλείψεις αλλά και για τις πράξεις ή παραλείψεις των πρακτόρων και υπαλλήλων του ή κάθε άλλου προσώπου, του οποίου τις υπηρεσίες χρησιμοποιεί για την εκτέλεση της μεταφοράς.
β) Ευθύνη παραγγελιοδόχου μεταφοράς
Η ευθύνη του παραγγελιοδόχου (εθνικής και διεθνούς) μεταφοράς είναι εγγυητική, δηλαδή υπάρχει στο μέτρο που υπάρχει και η ευθύνη του μεταφορέα. Κατά συνέπεια, όταν για οποιοδήποτε λόγο (βλ. κατωτέρω) αποκλείεται ή περιορίζεται η ευθύνη του μεταφορέα, αντίστοιχα περιορίζεται και η ευθύνη του παραγγελιοδόχου μεταφοράς
γ) Περιπτώσεις απαλλαγής του μεταφορέα από την ευθύνη του
i) Εθνική μεταφορά
Σε περίπτωση βλάβης των μεταφερομένων εμπορευμάτων απαλλαγή υφίσταται λόγω:
1. ιδίου ελαττώματος του πράγματος και
2. ανωτέρας βίας.
Σε περίπτωση απώλειας των μεταφερομένων εμπορευμάτων απαλλαγή υπάρχει μόνο για περιπτώσεις ανωτέρας βίας (λ.χ. ένοπλη ληστεία, απροειδοποίητη απεργία).
ii) Διεθνής μεταφορά
Απαλλαγή σε περίπτωση ζημίας λόγω: α) εσφαλμένης ενέργειας ή αμέλειας του προβάλλοντος απαίτηση, β) των οδηγιών που έδωσε ο προβάλλων την απαίτηση, γ) κρυμμένου ελαττώματος του εμπορεύματος,
δ) ανωτέρα βία.
Περαιτέρω, απαλλαγή σε περίπτωση ζημίας λόγω:
1. χρήσης ακάλυπτων οχημάτων, αν ρητώς συμφωνήθηκε η χρήση τους,
2. ακατάλληλης συσκευασίας,
3. κακής φορτώσεως, στοιβασίας ή εκφορτώσεως
(όταν γίνεται από τον αποστολέα ή τον παραλήπτη),
4. της φύσεως ορισμένων πραγμάτων (θραύση, σκωρίαση, σήψη, συνήθης φυρά), ε) ανεπάρκειας ή ακαταλληλότητας σημείων και αριθμών στα δέματα και στ) μεταφοράς ζωντανών ζώων.
δ) Περιεχόμενο της αποζημίωσης και δυνατότητα περιορισμού αυτής
Σε περίπτωση εφαρμογής των διατάξεων περί αντικειμενικής ευθύνης κατ’ αρχάς η οφειλόμενη αποζημίωση προσδιορίζεται με βάση την αξία που είχαν τα μεταφερόμενα εμπορεύματα στον τόπο και κατά το χρόνο που έγιναν δεκτά για μεταφορά.
Ωστόσο η κατά τα ανωτέρω αποζημίωση δεν μπορεί να υπερβεί στις διεθνείς μεταφορές ένα ορισμένο χρηματικό ποσό, το οποίο προκύπτει από συγκεκριμένο μαθηματικό υπολογισμό.Τέλος, προβλέπεται μειωμένο επιτόκιο υπερημερίας ύψους 5%. Ισχύει μόνο για την οφειλόμενη από τον μεταφορέα αποζημίωση. Δεν επωφελείται πάντα και ο παραγγελιοδόχος μεταφοράς.
Αδικοπρακτική ευθύνη μεταφορέα
α) Ευθύνη μεταφορέα
i) Διεθνείς μεταφορές
Ηθελημένη κακή διαχείριση: νομική έννοια που εισήχθη στον ελληνικό δίκαιο ως απόδοση στην ελληνική γλώσσα του αγγλικού όρου «willful misconduct». Κατά τη νομολογία των δικαστηρίων μας αποτελεί μορφή πταίσματος (μεταξύ ενδεχόμενου δόλου και ενσυνείδητης αμέλειας) κατά την οποία ο μεταφορέας ενεργεί εν γνώσει του ότι η πράξη ή η παράλειψή του οδηγεί σε επαύξηση του κινδύνου επέλευσης του ζημιογόνου αποτελέσματος, για το οποίο επιδεικνύει αδιαφορία χωρίς όμως κατ’ ανάγκη να το αποδέχεται.
ii) Εθνικές μεταφορές
Στις εθνικές μεταφορές δεν υφίσταται η έννοια της ηθελημένης κακής διαχείρισης.
Εφαρμόζονται οι διατάξεις του κοινού δικαίου για την αδικοπραξία (βαριά αμέλεια).
Περιπτωσιολογία: κλοπή φορτηγού σε αφύλακτο χώρο στάθμευσης, εκτροπή – ανατροπή οχήματος χωρίς την εμπλοκή έτερου αυτ/του συνιστούν στις μεν διεθνείς μεταφορές ηθελημένη κακή διαχείριση, στις δε εθνικές βαριά αμέλεια.
β) Περιεχόμενο της αποζημίωσης και δυνατότητα περιορισμού αυτής
Οφείλεται πλήρης αποζημίωση και δεν χωρεί κανείς περιορισμός.
Διεκδίκηση ναύλου σε περιπτώσεις ζημίας των μεταφερομένων εμπορευμάτων
Σε περίπτωση ζημίας των μεταφερομένων εμπορευμάτων ο αντισυμβαλλόμενος του μεταφορέα έχει το δικαίωμα να αρνηθεί πλήρως την καταβολή του ναύλου, αν υπήρξε ολική απώλεια των εμπορευμάτων και σε περίπτωση μερικής απώλειας να αρνηθεί την καταβολή του κατ’ αναλογία της απώλειας.
Εάν ο ναύλος καταβλήθηκε, ο ζημιωθείς έχει στις διεθνείς οδικές μεταφορές δικαίωμα να ζητήσει αποζημίωση, εκτός από την αξία των ζημιωθέντων εμπορευμάτων, και γι’ αυτόν.
Αγωγικά και αναγωγικά δικαιώματα των εμπλεκομένων μερών
α) Επί οδικής (εθνικής και διεθνούς) μεταφοράς πραγμάτων σε περίπτωση καταστροφής ή βλάβης των μεταφερθέντων, ευθύνονται εις ολόκληρον έναντι του παραλήπτη ο μεταφορέας και ο παραγγελιοδόχος μεταφοράς καθώς και ο περαιτέρω παραγγελιοδόχος μεταφοράς (αν υπάρχει). Επομένως, ο παραλήπτης μπορεί να στραφεί εναντίον όλων των προαναφερομένων προσώπων διαζευκτικά ή σωρευτικά και να ζητήσει την αποκατάσταση της ζημίας του.
β) Περαιτέρω, ο παραγγελιοδόχος μεταφοράς έχει δικαίωμα αναγωγής κατά του περαιτέρω παραγγελιοδόχου μεταφοράς (εάν υπάρχει) και του μεταφορέα για το ποσό της αποζημίωσης που κατέβαλε στον παραλήπτη. Με άλλα λόγια, τελικώς υπεύθυνος για την αποκατάσταση της ζημίας είναι ο μεταφορέας. Σημειώνεται ότι σε περιπτώσεις πταισματικής ευθύνης (λόγω ηθελημένης κακής διαχείρισης ή βαριάς αμέλειας) ευθύνη υφίσταται και στο πρόσωπο του οδηγού του μεταφορικού μέσου, ο οποίος είναι και ο τελικώς υπεύθυνος για την καταβολή της οφειλόμενης αποζημίωσης.
γ) Στην συναλλακτική πρακτική λόγω ασφάλισης των μεταφερομένων εμπορευμάτων ή της ευθύνης εκάστου των εμπλεκομένων μερών (παραγγελιοδόχου μεταφοράς, μεταφορέα) με την καταβολή του ασφαλίσματος από την ασφαλιστική εταιρία επέρχεται αυτοδικαίως η μεταβίβαση σ’ αυτή των δικαιωμάτων του ασφαλισμένου της κατά του υπαιτίου της απώλειας ή της ζημίας των μεταφερομένων εμπορευμάτων.
Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι η ασφάλιση της ευθύνης των εμπλεκομένων στη μεταφορά και αποθήκευση προσώπων αποκτά τεράστια σημασία. Τη σημασία αυτή καθώς και τις επιλογές που υπάρχουν για την ασφάλιση αυτή θα αναπτύξει ο επόμενος ομιλητής κος Τάκης Καλογεράκος.
Ηλίας Αρ. Σύριος
Δικηγόρος στον Άρειο Πάγo
Xαρ. Τρικούπη 56-58 106-80 Αθήνα
Tel +30 210 3641597 Fax: +30 210 3641195
E-mail: syriolex@otenet.gr
