η προστασία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος είναι μια επιτακτική ανάγκη
και επιβάλλεται να τηρηθεί με κάθε ευλάβεια.
Πάνε πάνω από 40 χρόνια τώρα, που παράλληλα με τις ομάδες εργασίας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και του International Maritime Organization για την κατάταξη των επικίνδυνων εμπορευμάτων την ομαλή και ασφαλή διακίνηση και αποθήκευση των και η Διεθνής Ασφαλιστική Κοινότητα μέσω των Διεθνών Μεσιτών αλλά και μεγάλοι Ασφαλιστικοί ‘Όμιλοι δημιούργησαν ομάδες μελέτης για να εκπονηθούν προγράμματα και ασφαλιστικά πακέτα για μια πληρέστερη ανταπόκριση στην ανάγκη της αγοράς.
Απόρροια λοιπόν αυτών των αλλεπάλληλων πιέσεων της αγοράς, όπως και η γενικότερη αλληλεπίδραση στην ασφαλιστική τοποθέτηση προς τις αντασφαλιστικές αγορές, ήταν η ανάγκη δημιουργίας κοινών γραμμών για τηv αντιμετώπιση του.
Έτσι άρχισαν να διαφαίνονται στον ορίζοντα ασφαλιστικά ή αντασφαλιστικά Pools για να μπορέσει η ασφαλιστική αγορά να σηκώσει ένα τέτοιο βάρος.
► Το Γαλλικό Assurpol, πρώην GARPOL (Groupement d’Assurance et de Reassurance Pollution) από 49 ασφαλιστικές και 14 αντασφαλιστικές εταιρίες με δυνατότητα κάλυψης αξιών έως 165 εκατ. γαλλικά φράγκα (περίπου 8 δισ. δρχ.) σε βάση “claims made”.
► Το Ιταλικό Pool Inquinamento από 78 ασφαλιστικές και 10-15 αντασφαλιστικές με δυνατότητα κάλυψης αξιών έως 50 δισ. Ιταλικές λιρέτες (7,5 δισ. δρχ.).
► Στην Ολλανδία το Ροοl “MAS” ειδικεύεται σε καλύψεις μόλυνσης και αποτελείται από 60 μόνο αντασφαλιστικές εταιρίες (από το 1984)
► Επίσης 15 εταιρίες στην Δανία σχημάτισαν Ροοl (από τον Μάρτιο 1992). To capacity αυτών των Pools έχει αυξηθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια με την εφαρμογή της βάσης “claims made”, η οποία όμως δεν είναι βέβαιο ότι θα επικροτηθεί από την νομολογία, όπως π.χ. στο Βέλγιο, όπου αποφάσεις δικαστηρίων θεώρησαν καταχρηστικό τον όρο “claims made” και θεώρησαν ότι στην ουσία η κάλυψη που παρέχεται από τους ασφαλιστές πρέπει να είναι στην βάση “claims occurred”.
Γεγονός είναι ότι, δεν ήταν δυνατόν να μην ληφθούν υπ’ όψιν οι μελέτες αυτών των ομίλων και έτσι δειλά-δειλά και η δική μας αγορά είδε ότι αυτή η άμεση αναγκαιότητα δεν θα της αφήσει περιθώρια επιλογής και άρχισε να σκέπτεται ωριμότερα τις απόψεις των διεθνών αγορών και να τροποποιεί η να εκπονεί συμβόλαια εφάμιλλα της Διεθνούς Ασφαλιστικής Αγοράς.
Οι Ασφαλιστικές Εταιρίες για κάλυψη κινδύνων μόλυνσης του περιβάλλοντος περιορίζουν αυτή την παροχή μόνο σε ατυχηματικό συμβάν αλλά δεν καλύπτουν την εσκεμμένη ενέργεια και φυσικά εξαιρούν αίτια, όπως πόλεμος, στάσεις, πυρηνική ενέργεια και Φυσικά Φαινόμενα.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ και ΜΟΛΥΝΣΗ η ΑΠΟΨΗ του ΑΣΦΑΛΙΣΤΗ
Εδώ και μία 20ετία είχε γίνει αναγκαιότητα στους Βιομηχανικούς κύκλους να επιζητούν να ασφαλιστούν για κινδύνους ευθύνης τους για περιβαλλοντικές καταστροφές με το σκεπτικό της νομοθεσίας πολλών κρατών ότι:
ο ρυπαίνων πληρώνει.
Σε ένα συμβόλαιο Ευθύνης Ζημιών του Περιβάλλοντος καλύπτονται ως εξής:
α) Ζημιές στον αέρα, στη γη η στο νερό ως αποτέλεσμα από διαφυγή επικινδύνων ουσιών.
β) Γειτνιάζουσες περιουσίες αποκλειστικά και μόνο από αιτίες όπως προανέφερα, αλλά όχι όμως και από εργασίες οικοδομών ή εκσκαφών
γ) Κόστος καθαρισμού συνέπεια μόλυνσης η αιτιών αυτής όπως ορίζει η Νομοθεσία του κράτους η σύμφωνα με την έκταση της σύμβασης μεταξύ του Ασφαλιστή και του Ασφαλισμένου αλλά πάντα με την εναρμόνιση στην Νομοθεσία.
δ) Δικαστικά έξοδα και εν γένει έξοδα δικηγόρων κλπ.
| Οι ζημιές στο περιβάλλον επισύρουν και ποινική ευθύνη, (πέραν της Αστικής), όχι μόνο για τον υπεύθυνο έναντι της Πολιτείας αλλά τόσο για όλους τους αξιωματούχους και Διοίκηση, όσο και ενίοτε τους μετόχους ανάλογα με την φύση του ατυχήματος και την επίγνωση ή ανάμιξη της κάθε πλευράς στο ζημιογόνο γεγονός. |
Οι πιο ρυπογόνοι Κλάδοι:
Βαφεία – Φινιριστήρια – Βυρσοδεψεία
Κατασκευαστές:
ü Μπαταριών
ü Συσσωρευτών μολύβδου
ü Πετρελαιοειδών
ü Βασικών μετάλλων
ü Χημικών – Οξέων – Λιπασμάτων
ü Τεχνητής μέταξας – χρωμάτων – μονωτικών υλικών.
Σε αντίθεση με το ασφαλιστήριο της Γενικής Αστικής Ευθύνης, το οποίο καλύπτει ζημιές που θα προέλθουν από απρόβλεπτα και αιφνίδια ατυχήματα και πολλά εκ των οποίων όπως είπαμε, εξαιρούv την εκροή στη φύση βλαβερών ουσιών, το ασφαλιστήριο που καλύπτει τους περιβαλλοντολογικούς κινδύνους προβλέπει ζημιές που προέρχονται από διαφυγή ουσιών οι οποίες βλάπτουν τον άνθρωπο ή το περιβάλλον η περιουσίες τρίτων.
Η ασφάλιση ευθύνης στην γενική της δομή από καταβολής των ασφαλιστηρίων Γενικής Αστικής Ευθύνης ή είχαν περιορισμούς ή εξαιρούσανv γενικά τις ζημιές οι οποίες επέρχονταν στο περιβάλλον είτε από μόλυνση είτε από άλλες αιτίες.
Αυτά πριν το 1958.
Η αλήθεια είναι ότι και οι ασφαλιστές δεν είχαν δώσει την βαρύτητα που θα έπρεπε για τους περιβαλλοντολογικούς κινδύνους.
Η οικονομική ανάπτυξη όμως ήταν η κυριότερη αιτία για να αρχίσει και η ασφαλιστική αγορά να σκέπτεται την εφαρμογή μιας πιο πληρέστερης φόρμας, αλλά πάντα με την αρχή:
“Ο καθένας για τον εαυτό του και το περιβάλλον για όλους”
‘Εκτοτε όσο οι κυβερνήσεις πολλών κρατών πήραν το πάνω χέρι ακολουθώντας οδηγίες ή και πρακτικές της Διεθνούς Κοινότητας για τις περιβαλλοντικές δραστηριότητες, τόσο και για τους ασφαλιστές δημιουργείτο μία επιτακτική ανάγκη και φυσικά κάτω από την πίεση των πελατών τους, να παρουσιάσουν μια πληρέστερη κάλυψη για παρόμοιες ζημιές, ιδιαίτερα αυτή η επιτακτική ανάγκη δημιουργείτο περισσότερο στους Βιομηχανικούς Ασφαλιστές και αυτό είναι αυτονόητο.
Παράλληλα, η έκταση του ασφαλιστικού κινδύνου δεν ήταν δυνατόν να μην εξαιρεί ζημιές οι οποίες προέρχονταν από παράνομη εκροή ή παραβίαση των νόμων ή από κακή διαχείριση εν γένει, κάτι που ως γνωστόv όμως στην ασφαλιστική πρακτική, όπως και γεγονότα μη ατυχηματικά, δεν καλύπτονται.
Τα ασφαλιζόμενα κεφάλαια όπως είναι κατανοητό δεν είναι εύκολο να αποτελέσουν σημείο συζήτησης σ’ αυτή την ημερίδα, δεδομένου ότι τα όρια των καλύψεων ποικίλουν και είναι συνάρτηση μιας γενικότερης μελέτης ανάλογα με το αντικείμενο της δραστηριότητας, την διεύθυνση και το είδος του κινδύνου και βέβαια την νομοθετική επιταγή ενός εκάστου κράτους.
Τα προσφερόμενα πακέτα στην αγορά αυτή την στιγμή δείχνουν ότι επιτυγχάνουν τον προορισμό τους, αλλά διαφαίνεται μια ανάγκη στο άμεσο μέλλον να εναρμονιστούν με τις επιταγές και την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης και σε συνδυασμό με την προστασία του Ανθρώπου, του Περιβάλλοντος και των Περιουσιών να υπαχθούν κάτω από ένα συμβόλαιο τύπου Κατά Παντός Κινδύνου,
Ορισμένοι ειδικευμένοι ασφαλιστές προτείνουν συμβόλαια για περιβαλλοντικούς κινδύνους, με τα οποία καλύπτουν μερικά από τα κενά που αφήνουν οι περιορισμοί και εξαιρέσεις των Συμβολαίων Αστικής Ευθύνης για μόλυνση (environmental impairment liability) με κάλυψη σωματικών βλαβών και υλικών ζημιών τρίτων καθώς και έξοδα καθαρισμού.
Εν τούτοις η ζήτηση αυτών των συμβολαίων είναι πολύ μικρή, γιατί προφανώς δεν ανταποκρίνεται στην ευρύτητα που θα ήθελαν οι βιομηχανίες.
Μια άλλη πιο ειδικευμένη κάλυψη είναι η ευθύνη της μόλυνσης από την υπόγεια αποθήκευση υγρών καυσίμων (Underground Storage Tank Liability). Η κάλυψη αυτή παρέχεται για συγκεκριμένους χώρους που έχουν επιλεγεί και εγκριθεί καθώς και για πρατήρια λιανικής πώλησης υγρών καυσίμων αυτοκινήτων.
‘Άλλες εξειδικευμένες ασφαλίσεις για την μόλυνση του περιβάλλοντος είναι:
α. Ευθύνη κατασκευαστών.
β. Ευθύνη συμβούλων περιβαλλοντικών θεμάτων.
γ. Ευθύνη Διευθυντών & Στελεχών
(Director’s & Officers‘ Pollution Liability).
ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
| Ένας πολύ σημαντικός όρος, που θεωρείται ως πρόβλημα είναι η εφαρμογή από τους ασφαλιστές της βάσης έγερσης απαίτησης (claims made) αντί της ημερομηνίας τoυ συμβάντος (claims occurred). |
Στην πρώτη περίπτωση – που ισχύει για όλες τις πιθανότητες ευθύνης που οι επιπτώσεις τους μπορεί να φανούν μετά από πολλά χρόνια – οι ασφαλιστές αναλαμβάνουν να αποζημιώσουν για καλυπτόμενα ατυχήματα για τα οποία εγείρονται απαιτήσεις εντός της περιόδου ισχύος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, (χορηγώντας συνήθως κάποια χρονική περίοδο δύο έως πέντε ετών προ ή μετά την διάρκεια ισχύος του ασφαλιστηρίου συμβολαίου, εντός της οποίας πρέπει να συμβεί ή εκδηλωθεί αντίστοιχα το ζημιογόνο γεγονός.
Εν αντιθέσει, στην δεύτερη περίπτωση – την οποία εγκατέλειψαν οι ασφαλιστές – εφ’ όσον το ζημιογόνο γεγονός συνέβη στην ασφαλιστική περίοδο, ήταν υποχρεωμένοι να αναλάβουν την ευθύνη αποζημίωσης και για εγέρσεις απαιτήσεων ή εμφάνισης κρουσμάτων που ανταποδίδονται στο συγκεκριμένο ατύχημα, μετά παρέλευση πέντε, δέκα ή είκοσι ετών.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι κάτι τέτοιο αποτελούσε βραδυφλεγή βόμβα στα σπλάχνα των ασφαλιστικών εταιριών που θα μπορούσε όχι μόνο να επηρεάσει σημαντικά τα αποτελέσματα των επόμενων ετών, αλλά να προκαλέσει και την πτώχευση ακόμη της ασφαλιστικής εταιρίας, σε συνάρτηση με την αντασφαλιστική της προστασία ή την ενδεχόμενη εξαγορά των εκκρεμών της ζημιών και λοιπά.
Συνήθως η αρχική ασφάλιση γίνεται για περίοδο έως πέντε ετών και μετά ανανεώνεται ετησίως.
Ασφαλιστικό συμφέρον έχουν, εκτός των ιδιοκτητών εγκαταστάσεων, κ.λπ. και οι ενοικιαστές ή χρήστες με απλό νόμιμο τρόπο.
Τώρα πια με περιορισμό της κάλυψης κατά συγκεκριμένη περιοχή (όπου δηλ. οι εγκαταστάσεις ενός εργοστασίου) και μετά προηγουμένη επιθεώρηση της περιοχής – για διαπίστωση τυχόν ήδη γενομένης βλάβης από μόλυνση, επιβολή σημαντικών απαλλαγών, (που μπορεί να φθάσει και σε μετατροπή της κάλυψης άνω ενός ορίου ζημίας = EXESS OF LOSS) και φυσικά με περιορισμό της συνολικής ευθύνης μέχρι ορισμένου ορίου maximum κατά συμβάν, μπορεί να λεχθεί ότι παρατηρείται σχετική επάρκεια κάλυψης (capacity), η οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και σε νέους ασφαλιστές που δοκιμάζουν την τύχη τους με διάφορους κινδύνους για να πάρουν μερίδιο της αγοράς.
Σε πολλούς από εσάς, εάν έχετε διαβάσει παρόμοια συμβόλαια, ίσως έχει πέσει στην αντίληψη σας, ότι δεν θα ήταν απίθανο να υπάρξει ένα συμβόλαιο Γενικής Αστικής Ευθύνης με επέκταση την κάλυψη για ζημίες του περιβάλλοντος,
Δεν είναι λάθος, αλλά δεν είναι και το ιδανικότερο, δεδομένου ότι ο κάθε τύπος συμβολαίου ξεχωριστά, έχει την δική του φιλοσοφία, περιορισμούς, όρους και βέβαια την έκταση της ευθύνης του.
Στα πλαίσια αυτής της κάλυψης καλύπτουν και ζημιές στον άνθρωπο ή πράγματα τρίτων εφ’ όσον πρόκειται για ένα ατύχημα, απρόβλεπτο και αιφνίδιο.
Η εξαίρεση συνήθως είναι για ζημιές από:
-Σιγανή εκροή όχι ξαφνική
-Δεν καλύπτονται ζημιές τού περιβάλλοντος, αφού δεν είναι σωματικές βλάβες ή υλικές ζημιές στην έννοια του Συμβολαίου.
Τα Ασφάλιστρα Αστικής Ευθύνης Κυκλοφορίας, ήδη εξαιρούν ζημιές τρίτων από το μεταφερόμενο φορτίο.
Το Συμβόλαιο έπρεπε να καλύπτει την αντικειμενική ευθύνη τού Ασφαλισμένου και όχι μόνον την ευθύνη εκ πταίσματος.
Τούτο, διότι κάθε Νόμος για την προστασία τού περιβάλλοντος μιλάει για αντικειμενική ευθύνη.
Το Ασφαλιστήριο περιβαλλοντικών κινδύνων από την φύση του πρέπει και δίνει αναμφισβήτητους ορισμούς για ζημιές οι οποίες θα προξενηθούν από την απελευθέρωση υγρών, στερεών ή αερίων τα οποία θα έχουν ερεθιστικές, μολυσματικές, αλοιωτικές επιδράσεις στη γη, στον αέρα, στη θάλασσα η στον υδροφόρο ορίζοντα, συμπεριλαμβανομένων των ποταμών λιμνών και γενικά στο φυσικό περιβάλλον όπως η πανίδα και η χλωρίδα.
Η φιλοσοφία των ορισμών του ασφαλιστηρίου αρχικά δέχεται ενέργεια από την εκροή σαν ατυχηματικό γεγονός, όχι όμως οπωσδήποτε και το μολυσματικό αποτέλεσμα σαν αιτία ζημιάς στο περιβάλλον.
Σε απλή γλώσσα θα λέγαμε ότι: μια ζημία σε ορισμένες περιπτώσεις όχι όμως ζημιάς στο μπορεί να μην βλάψει το περιβάλλον εάν δεν έχει γίνει καμιά εκροή ουσιών προς αυτό, αλλά αυτό να βλαφθεί από άλλες αιτίες εκκωφαντικών θορύβων δονήσεων ή απόσυρσης υδάτων.
‘Ένα παράδειγμα?
Ζημιές που προέρχονται από έκθεση υγρασίας ή ιζηματογενή κατακάθιση πρώτων υλών, αργίλου ή άμμου τα οποία προέρχονται απαραίτητα από βλαβερά απόβλητα ή υγρά.
Τα όρια ευθύνης ενός Ασφαλιστηρίου συμβολαίου Περιβαλλοντολογικών Ζημιών δεν έχουν και πολλές δυνατότητες να περιορίσουν την ευθύνη του Ασφαλιστή σε σύγκριση με το συμβόλαιο της Γενικής Αστικής Ευθύνης:
δεν καλύπτεται γνωστή ή ορατή ζημιά η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
ζημιές που προέρχονται από ελλειπή συντήρηση ή κακή διαχείριση.
επίσης περιορισμός υπάρχει και σε θέματα δωσιδικίας η νομοθετικής εφαρμογής εκ μέρους του Ασφαλισμένου και των προστηθέντων του.
ένας άλλος περιορισμός είναι η Ζημιά που τυχόν θα δημιουργηθεί κατά τον εφοδιασμό πρώτων υλών των βιομηχανιών από πλοία ή από αυτοκίνητα.
ως εκ τούτου στην περίπτωση αυτή θα υποχρεούται ο Ασφαλιστής να δεχθεί απαιτήσεις μέσα σ’ αυτό το χρόνο για ζημιές που δεν είχαν δηλωθεί κατά την περίοδο της ασφαλιστικής κάλυψης.
Στην πραγματικότητα αυτοί οι κίνδυνοι στην εποχή μας είναι μεν γνωστοί αλλά τόσο πρόσφατοι που με κάθε ειλικρίνεια θα έλεγα ότι τεχνικά μας σοκάρουν και όχι μόνο για την έκτασή τους, αλλά, και τα στοιχεία στα οποία μπορούμε τουλάχιστον να βασιστούμε σαν Ασφαλιστές, στατιστικά κλπ. είναι ανεπαρκή λόγο του νεαρού της ηλικίας του κινδύνου, ακόμη ότι, και αυτά τα στοιχεία που ήδη υπάρχουν θα έλεγα ότι πράγματι είναι ένα ΣΟΚ όσον αφορά το ύψος τους.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ SURVΕYS
Ο ασφαλιστής για να συμφωνήσει να αναλάβει τον κίνδυνο, είναι ευνόητο ότι θα έχει κάθε δικαίωμα να ελέγξει όλα τα στοιχεία που θα έχει και όχι μόνο τον πραγματικό χώρο δραστηριοτήτων του ασφαλισμένου αλλά και τον περιβάλλοντα χώρο με ιδιαιτερότητα στα νοσοκομεία στα σχολεία και γενικά αν υπάρχουν κοινωφελή ιδρύματα στην περιοχή και γενικότερα να προβεί σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση η οποία θα είναι και ο οδηγός για την εκτίμηση αλλά και για την κοστολόγηση του.
ΟΡΙΑ ΕΥΘΥΝΗΣ
‘Όπως αντιλαμβάνεστε το ασφαλιζόμενο κεφάλαιο συνίσταται από το είδος της επιχείρησης, την τοποθεσία του κινδύνου και οπωσδήποτε την φύση των πρώτων υλών, της τεχνολογικής υποδομής και των μέτρων προστασίας που έχει ο Ασφαλισμένος.
Σε συνάρτηση των προηγουμένων στοιχείων η αποζημίωση που μπορεί να πληρωθεί για τόκους, δικαστικά έξοδα, έξοδα δικηγόρων, αποζημίωση των ζημιωθέντων, έξοδα διάσωσης, έξοδα καθαρισμών κλπ.
Δεν δύναται πρώτων να υπερβαίνει το ασφαλιζόμενο κεφάλαιο, πράγμα αυτονόητο και δεύτερον η ζημία να προέρχεται από το ίδιο γεγονός και όχι από σειρά γεγονότων.
ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Στις ΗΠΑ η οδυνηρή εμπειρία την πενταετία 1980-84 με αποφάσεις δικαστικές περί ύπαρξης Αστικής Ευθύνης σε ασφαλιστικές εταιρίες για μόλυνση περιβάλλοντος και δη αναδρομικά!! συνέτεινε στην τρομερή διόγκωση των “pollution losses”, που έπληξαν τους ασφαλιστές.
Ως αντιστάθμισμα (ή στοιχειώδη άμυνα αν προτιμάτε) οι ασφαλιστές στις ΗΠΑ εξαίρεσαν εντελώς την ευθύνη για μόλυνση περιβάλλοντος από όλα τα Συμβόλαια Ευθύνης.
Στην Μεγάλη Βρετανία οι ασφαλιστές υιοθέτησαν σχετικά πρόσφατα εξαίρεση των ζημιών μόλυνσης περιβάλλοντος εκτός εάν ο ασφαλισμένος αποδείξει ότι το συμβάν προκλήθηκε από ξαφνική ακούσια και απρόσμενη αιτία.
Αν και αυτή η διατύπωση διαφέρει αρκετά από την πλήρη αποχή των ασφαλιστών των ΗΠΑ, οδηγεί πάντως σε σημαντικό περιορισμό της ευθύνης και του βάρους που αναλαμβάνουν οι ασφαλιστές.
Στην αρχή υπήρξαν απόψεις ότι οι ασφαλιστές αστικής ευθύνης θα μπορούσαν να προσφέρουν κάλυψη για τον βαθμό της προοδευτικής μόλυνσης (δηλ. ανάλογα με την εκάστοτε παρατηρούμενη μόλυνση στο περιβάλλον) σαν προαιρετική προέκταση της βασικής κάλυψης.
Κάτι τέτοιο θα μπορούσε ίσως να εκτιμηθεί από ειδικευμένους ασφαλιστές και να ασφαλισθεί με αναθεωρημένους όρους και προϋποθέσεις.
Στην πράξη όμως οι περισσότεροι ασφαλιστές προτίμησαν να μην εμπλακούν.
Συνεπώς οι ασφαλιστές επιλέγουν να ελέγχουν την έκθεση τους στους κινδύνους “μόλυνσης” περισσότερο δια της αποφυγής αντί της ανάμιξης.
Και αυτή η θέση δεν είναι προαιρετική για την βιομηχανία, εκτός αν υποχρεωθεί και πείσει -εκ των συνθηκών- ότι έχει λάβει σοβαρά προστατευτικά ή προληπτικά μέτρα ώστε να καταστεί ασφαλίσιμη η ευθύνη που απομένει και ανάγεται σε μη προβλεπτά αίτια.
Η κατάσταση αυτή έχει αναγκάσει πολλές βιομηχανίες να προσλαμβάνουν ειδικούς για την προστασία του περιβάλλοντος (κάτι δηλαδή αντίστοιχο των risk managers για το συγκεκριμένο αντικείμενο).
Το γεγονός αυτό όχι μόνο λαμβάνεται σοβαρά από τους ασφαλιστές διευκολύνει και τον σχεδιασμό της κάλυψης βάσει των αναγκών συγκεκριμένης επιχείρησης αλλά έχουν υιοθετήσει όπως π.χ. κλιβάνους αποτέφρωσης ή καύσης αποβλήτων, αποχετευτικούς αγωγούς με κατάληξη σε στεγανοποιημένο σημείο, τερματικούς αποθηκευτικούς χώρους για πετρελαιοειδή, εγκαταστάσεις φίλτρων καθαρισμού κ.λπ.
Και βέβαια το θέμα της ακριβούς διατύπωσης των εννοιών παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. π.χ. Τί είναι μόλυνση και τί ρύπανση?
(Η μόλυνση βλάπτει οργανισμούς και περιβάλλον χωρίς απαραίτητα να ρυπαίνει, ενώ η ρύπανση καθιστά το περιβάλλον μη καθαρό).
Τι σημαίνει ξαφνική μόλυνση και τί προοδευτική.
Αν η βιομηχανία απαρτίζεται από 3-4 εργοστάσια και 5-10 αποθηκευτικούς χώρους ή χώρους διανομής (σε διάφορες περιοχές της ίδιας χώρας ή ακόμη και σε περισσότερες χώρες), ποιά ακριβώς καλύπτονται και σε τί έκταση;
ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
Αυτασφάλεια: Η ίδρυση κάποιων ταμείων (funds) από τους ενδιαφερόμενους βιομηχάνους ομοειδών αντικειμένων (π.χ. χημικές βιομηχανίες ή πετρελαιοειδών κλπ) είναι επίσης μια μορφή αυτασφάλισης μέσω της χρηματοδότησης του προβλεπομένου κινδύνου (risk financing).
Ένας άλλος τρόπος είναι η διοχέτευση αυτών των κινδύνων στην ασφαλιστική εταιρία του ομίλου (Captive) των επιχειρήσεων ή σε κάποια Captive από τις ομοειδείς επιχειρήσεις και η αναζήτηση από πλευράς της κατάλληλης αντασφαλιστικής υποστήριξης.
Αυτές οι μέθοδοι υιοθετούνται γιατί οι κοινοί συμβατικοί ασφαλιστές με βάση μάλιστα της αρχής “claims made” σε ετήσια περίοδο, δεν μπορούν να προσφέρουν την ζητούμενη εξασφάλιση ή κάλυψη για μεγάλες διάρκειες, π.χ. τριάντα ετών ή περισσότερο, που μεσολαβεί από την λήψη άδειας παραγωγής μέχρι την αποχώρηση μιας επιχείρησης από την αγορά.
| Το πιο σοβαρό πρόβλημα και ανυπολόγιστο από πλευράς εκτίμησης και συνεπώς ασφαλιστικής κάλυψης είναι η τυχόν ζημιά (μόλυνση που έχει ήδη γίνει στο παρελθόν από κάποια δραστηριότητα των επιχειρήσεων).
Αυτό το σημείο επηρεάζει όλο και περισσότερο την αξία μιας επιχείρησης όταν πρόκειται να συγχωνευθεί ή πωληθεί και μπαίνει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εκτός αν παρασχεθούν εγγυήσεις ότι εξ’ αρχής ήταν δεόντως ασφαλισμένη για τον κίνδυνο μόλυνσης του περιβάλλοντος. |
Διαβλέποντας οπωσδήποτε και μια συνάφεια με την προστασία του καταναλωτή, ως αυτή ορίζεται από τις DIRECTIVES της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης, θεωρώντας ότι και το Ασφαλιστήριο Συμβόλαιο είναι ένα καταναλωτικό αγαθό, και επιτρέψτε μου να πω…
Ένα Ασφαλιστήριο Συμβόλαιο
καλύψεων περιβαλλοντικών κινδύνων
ως προϊόν είναι
υψηλών προδιαγραφών !!!
Βέβαια εδώ θα πρέπει να ακουστεί τουλάχιστον το ότι η ασφαλιστική αγορά δεν έμεινε έξω από τις εξελίξεις της Διεθνούς Αγοράς και στην προκειμένη περίπτωση,
μεταφορικά θα έλεγα,
ο Ασφαλιστής δεν δίστασε να βάλει και πάλι το χέρι του στο καυτό λάδι.
ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΕΤΩΝ
στην
Ατμόσφαιρα: Με την καταστροφή του όζοντος από την χρήση χλωροφθορανθράκων (CFCs) – Έκλυση ή διαρροή μεγαλύτερων των επιτρεπτών ορίων επιβλαβών αερίων, όπως διοξείδιο του άνθρακος ή θείου, μολύβδου κ.λπ.
Καυσαέρια από αυτοκίνητα και ειδικότερα από βιομηχανίες και καυστήρες θέρμανσης.
στην
Θάλασσα – Λίμνες – Ποταμοί: Μόλυνση από διαρροή πετρελαίων από πλοία ή από λήμματα βιομηχανιών και βέβαια από μη επαρκή βιολογικό καθαρισμό των αποχετευτικών αποβλήτων.
στο
Έδαφος – ξηρά: Ταφή τοξικών αποβλήτων (π.χ. Κλοφέν).
Διαρροή ή διοχέτευση επιβλαβών ουσιών σε χώρους/περιοχές χωρίς έγκριση και κατάλληλη προετοιμασία για την υποδοχή τους.
Επιπτώσεις από ακατάλληλα λιπάσματα, επιβλαβή φυτοφάρμακα ή απλώς από τα υπολείμματά τους που μένουν στην γη.
Από την επεξεργασία (αλλά και την απλή χρήση) του αμίαντου προκαλείται καρκίνος των πνευμόνων. Η ασθένεια λέγεται “αμιόντωσης”.
Σαν ένδειξη για τα μεγέθη:
Μόνο στην Αττική και Βοιωτία 1100 βιομηχανίες και βιοτεχνίες παράγουν ετησίως 20 εκατ. τόνους υγρών τοξικών αποβλήτων (από στοιχεία/μελέτη του ΥΠΕΧΩΔΕ)
Σχετικά με τη ρύπανση του περιβάλλοντος για τα οποία ευθύνεται ο ανθρώπινος παράγων χωρίς βέβαια να υπολογίσουμε τις επιπτώσεις από εμπρησμούς δασών, που καταστρέφουν τους φυσικούς πνεύμονες αλλά αλλοιώνουν και την οικολογική ισορροπία με επιπτώσεις από πλημμύρες λόγω μη συγκράτησης των υδάτων από τα δάση κλπ.).
- · SEVESO (Ιταλίας) – Ιούλιος 1976: Ατύχημα σε εργοστάσιο παρασκευής χημικών ουσιών (τριχλωροφενόλης και διοξίνης). Η χημική αντίδραση ήταν τέτοιας έντασης που δεν μπόρεσε να συγκρατήσει η βαλβίδα ασφαλείας με αποτέλεσμα να εκχυθούν αερίων στην ατμόσφαιρα.
Με αποτέλεσμα να πεθάνουν ζώα, αλλά, και εκατοντάδες άτομα των γύρω περιοχών να παρουσίασαν συμπτώματα δηλητηρίασης, αρκετές επιχειρήσεις να κλείσουν και πολλές γυναίκες αποφάσισαν να διακόψουν την κύηση από φόβο μήπως γεννήσουν παιδιά με προβλήματα. Βέβαια κανένας δεν μπόρεσε ποτέ να υπολογίσει το κόστος αυτής της καταστροφής.
- · BOEHRINGER: Συνέβη ένα παρόμοιο ατύχημα στην χημικοφαρμακευτική Βιομηχανία στο Αμβούργο με αίτιο πάλι την διαρροή διοξίνης.
Σ’ ένα τόπο ταφής αποβλήτων και δηλητηριωδών ουσιών υπήρξε διαρροή της διοξίνης, προφανώς επί σειρά ετών, που μόλυνε τον υδροφόρο ορίζοντα και το περιβάλλον. Ακόμη και τώρα μετά 20 έτη περίπου, γεννήσεις παιδιών με σοβαρά προβλήματα υγείας πιστεύεται ότι οφείλονται σ’ αυτό το γεγονός.
- · KEPONE: Τον Οκτώβριο του 1976 στην Allied Corporation του Richmond των ΗΠΑ επιβλήθηκε πρόστιμο 13,1 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο για συνειδητή διοχέτευση χημικών αποβλήτων στον ποταμό James. Επί 4 σχεδόν χρόνια (1971-1974) η ισχυρά τοξική ουσία kepone διοχετεύετω στον ποταμό με αποτέλεσμα να απαγορευθεί η αλιεία.
Περίπου 10.000 κάτοικοι της περιοχής, που ζούσαν από την αλιεία, ήγειραν απαιτήσεις κατά της Allied Corporation, με την αιτιολογία ότι καταστράφηκαν οικονομικά από την μόλυνση των υδάτων, οι απαιτήσεις ξεπέρασαν τα 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας κακής χρήσης κατά γενική ομολογία εσκεμμένη, ενός προϊόντος καταστροφικό για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
- · M/T AMOCO CADIZ: Το Δεξαμενόπλοιο που όπως όλοι γνωρίζουμε προσάραξε στις ακτές διαχέοντας όλο του το φορτίο (220.000 τόνους πετρελαίου) στην θάλασσα και βυθίστηκε αφού κόπηκε στη μέση.
Οι ζημίες που προκλήθηκαν στη θάλασσα από μόλυνση το κατατάσσουν μεταξύ των χειρότερων του είδους του.
Όπως όλα τα πετρελαιοφόρα, έτσι και το M/T Amoco Cadiz είχε ασφαλιστική κάλυψη σε P&I Clubs. Για το υπερβάλλον όμως των απαιτήσεων εστράφη κατά της πλοιοκτήτριας εταιρίας και τα δικαστήρια ακόμη βρίσκονται σε εξέλιξη.
- · SHELL: Η εταιρία αυτή διατηρούσε ένα χημικό εργοστάσιο κοντά στο Denver. Το 1983 η Κυβέρνηση των ΗΠΑ ήγειρε αγωγή για κόστος του καθαρισμού του περιβάλλοντος 1,9 δισ. δολαρίων ΗΠΑ.
Η Shell κατηγορήθηκε για την διαρροή 43 τοξικών και απαγορευμένων χημικών ουσιών σταδιακά στο έδαφος και στην ατμόσφαιρα, μολύνοντας και προκαλώντας ζημιές γενικότερα στο περιβάλλον.
- · LOVE CANAL: Ένα βιομήχανος ονόματι William Love συνέλαβε στην δεκαετία του 1890 ένα όνειρο, να δημιουργήσει ένα κανάλι (“Love Canal”), που βρίσκεται στην περιοχή του Νιαγάρα.
Εν τούτοις ποτέ δεν κατόρθωσε να υλοποιήσει αυτό το σχέδιο και η τοποθεσία χρησιμοποιήθηκε από την Hooker Chemical and Plastics Corporation ως τόπος ταφής αποβλήτων μεταξύ 1942 και 1953.
Η Hooker πούλησε την έκταση αυτή το 1953 και παρά τις περί του αντιθέτου οδηγίες/συστάσεις της η έκταση αυτή χρησιμοποιήθηκε για εγκατάσταση οικισμού, αφού καλύφθηκε με στρώμα χώματος.
Κατά την κατασκευή όμως των έργων υποδομής (αποχετεύσεως, δρόμων, θεμελιώσεων κ.λπ. η γη που κάλυπτε τα απόβλητα υπέστη ρωγμές και άρχισαν να διαφεύγουν τα τοξικά αέρια. όταν διαπιστώθηκε η ύπαρξη καρκινογόνων ουσιών στην γη και στα θεμέλια των κατοικιών, 237 οικογένειες αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Τον Οκτώβριο του 1983 η Occidental Petroleum (η μητρική εταιρία της Hooker από το 1968 συμβιβάσθηκε με 1345 επί συνόλου 1431 ενάγοντες για αποζημιώσεις 25 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ, εκ των οποίων τα 20 εκατ. καλύφθηκαν από τον ασφαλιστή τους.
- · UNION CARBIDE. Διαφυγή τοξικών αερίων στο Bhopal της Ινδίας (Δεκέμβριος 1984) στο εργοστάσιο της Union Carbide με αποτέλεσμα 500 άτομα έχασαν την ζωή τους και 20.000 εισήχθησαν σε νοσοκομεία με αναπνευστικά προβλήματα
- · CHERNOBYL. (Απρίλιος 1986) Ευρεία έκρηξη στο πυρηνικό εργοστάσιο στο Chernobyl της Ουκρανίας (πρώην EΣΣΔ), με ανυπολόγιστες ακόμη ζημιές σε ανθρώπινα θύματα και στο περιβάλλον. Οι ειδικοί λένε ότι θα χρειαστούν ακόμη 200 χρόνια για να επανέλθει το περιβάλλον στην φυσική του κατάσταση.
- · SANDOZ. Ζημιά στις εγκαταστάσεις φαρμακοβιομηχανίας Sandoz στην Βασιλεία της Ελβετίας, που μόλυνε τα νερά του ποταμού Ρήνου, τον Νοέμβριο του 1986
- · PIPER ALPHA. Έκρηξη και ανάφλεξη της εξέδρας άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου της Piper Alpha στην Βόρειο θάλασσα (στα ανοικτά της Μεγάλης Βρετανίας 1988) κόστος 1,2 δισ. Δολάρια.
- · ALASKA. Προσάραξη του πετρελαιοφόρου Exxon Valdez στην Αλάσκα με αποτέλεσμα την διαρροή 40 εκατ. λίτρων πετρελαίου. Κόστος 425 εκατ. Δολάρια.
- · TEXAS. Διαφυγή αερίων σε εργοστάσιο στην Pasadena του Texas. Κόστος 1,3 δισ. Δολάρια.
- · KUBEIT. Ατμοσφαιρική και θαλάσσια ρύπανση από τον εμπρησμό των πετρελαιοπηγών του Κουβέιτ από τους Ιρακινούς κατά τον πόλεμο του Κόλπου.
- · GREAT BRITAIN. Σε περισσότερα από 16.000 σπίτια στην Αγγλία εντοπίσθηκε αυξημένη ποσότητα του ραδιενεργού αερίου “ράδιο”, που μπορεί να προκαλέσει καρκίνο των πνευμόνων. Απειλούνται περισσότερο τα σπίτια που είναι χτισμένα πάνω σε γρανίτη ασβεστόλιθο ή ψαμμίτη. Το ράδιο διαχέεται από τα θεμέλια στο εσωτερικό των σπιτιών, κυρίως δε όσων έχουν κακό εξαερισμό.
- · BARENTS. Προσάραξη σοβιετικού πετρελαιοφόρου στον Βόρειο Ωκεανό (Θάλασσα του Barents), που προξένησε οικολογική καταστροφή τριπλάσια από το Exxon Valdez κατά την Οργάνωση Greenpeace.
Τι ΙΣΧΥΕΙ σε ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΧΩΡΕΣ:
Ευρωπαϊκή Ένωση: Έχουν υιοθετηθεί κανόνες για την ασφαλή μεταφορά των τοξικών αποβλήτων.
Σήμερα ισχύει παγκοσμίως ο Κώδικας Μεταφοράς επικινδύνων αγαθών, αλλά ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙMO) πιέζει για εφαρμογή Διεθνούς Συνθήκης, ώστε να είναι πιο αποτελεσματικός.
Πάντως συμφέροντα μεγάλων κρατών (ΗΠΑ, Ιαπωνία) αντιδρούν με το επιχείρημα ότι κάτι τέτοιο θα επιβαρύνει το κόστος των προϊόντων που παράγουν οι χημικές τους βιομηχανίες.
Εξάλλου τον Δεκέμβριο του 1994 δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οδηγία της ΕΕ για τους Νηογνώμονες, περιέχουσα κανόνες για την ασφάλεια και την πρόληψη της Θαλάσσιας ρύπανσης.
Πρέπει να τονισθεί ότι η θαλάσσια ρύπανση καλύπτεται αυτασφαλιστικά σε συνεταιριστική βάση από τα P&I Clubs με τις εισφορές των πλοιοκτητών μελών και όχι από Ασφαλιστικές Εταιρίες.
Στην Ελλάδα ισχύουν:
α. Ο Νόμος 1650/10-10-86. Για την προστασία του περιβάλλοντος.
β. Ο Νόμος 2052/03-06-92. Για μέτρα αντιμετώπισης του νέφους και πολεοδομικές ρυθμίσεις (με καθορισμό ορίων αποπεμπομένων καυσαερίων από τα αυτοκίνητα κλπ)
Προεδρικό Διάταγμα Θέσπισης πιστοποιητικού επαγγελματικής κατάρτισης (ADR) για όσους οδηγούν φορτηγά, που μεταφέρουν επικίνδυνα υλικά (εύφλεκτες ύλες, χημικές ή τοξικές ουσίες κ.λπ.)
Η.Π.Α.: Το 1972 η προοδευτική μόλυνση εξαιρείται από την βασική κάλυψη Γενικής Αστικής Ευθύνης (Comprehensive General Liability CGL).
Νόμοι: Resource Conservation and Recovery Act (RCRA) και Comprehensive Environmental Response Compensation & Liability Act (CERCLA Οr Super Fund).
Πάντως η εμπειρία της τετραετίας 1980/1984 χρησίμευσε ως μεγάλο σχολείο για τους Ευρωπαίους ασφαλιστές (εκτός των Γερμανών που έχουν δική τους προσέγγιση στο θέμα).
ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Οι Γερμανοί ασφαλιστές έχουν εμπειρία άνω των τριάντα ετών κάλυψης αντικειμενικής ευθύνης για περιβαλλοντικούς κινδύνους (Water Resources Act του 1960).
Η Environmentall Liability Act (ELA) έθεσε σε ισχύ από 01/01/1991 νέο νομικό καθεστώς και δεσμεύσεις, μεταξύ των οποίων και την πρόνοια υποχρεωτικής ασφάλισης για κάποιες κατηγορίες ιδιαίτερα επικίνδυνων προϊόντων ή επιχειρήσεων.
Τα κυριότερα της σημεία είναι:
α. 80 εκατ. € για σωματικές βλάβες και άλλα τόσα για υλικές ζημίες.
β. Η έννοια της κάλυψης μετακινήθηκε από την βάση “Loss Occurrence” στην εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Αυτή η έκφραση μεταφράζεται σε διαφορά τριών ετών από το “claims made”.
Δηλαδή εντός της τριετίας έχει την δυνατότητα ο παθών ή ο ενδιαφερόμενος να εγείρει την απαίτηση του για αποζημίωση.
ΑΓΓΛΙΑ: Στην Αγγλία όλο και μεγαλύτερη πίεση ασκείται για την προστασία του περιβάλλοντος στις βιομηχανικές και χημικές επιχειρήσεις.
Με την Control of Pollution Act του 1990 δεν μπορείl να λειτουργήσει νέα μονάδα αυτού του είδους των επιχειρήσεων εάν δεν πληροί τις απαραίτητες προβλεπόμενες ρητά προϋποθέσεις.
Για τις ήδη υφιστάμενες επιχειρήσεις χορηγήθηκε ένα χρονικό περιθώριο προσαρμογής. Προκειμένου περί μικρότερων μονάδων, η άδεια χορηγείται από τις τοπικές αρχές για έλεγχο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και το χορηγηθέν περιθώριο για να πληρούν τις ελάχιστες προϋποθέσεις έληξε τον Σεπτέμβριο του 1992.
Οι χημικές βιομηχανίες και κάποιες πολύ μεγάλες άλλων αντικειμένων υπόκεινται στις διατάξεις και προϋποθέσεις του μοναδικού στην Ευρώπη για την συγκεντρωμένη δέσμη των όρων λειτουργίας σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση, των υδάτινων πόρων και των τεχνικών διαχείρισης των αποβλήτων (στην ξηρά). Ο Οργανισμός αυτός λέγεται Integrated Pollution Control και έχει τεθεί υπό την εποπτεία της Βασίλισσας (Her Majesty’s Inspectorate of Pollution (NΜΙΡ).
Παρά το πρόγραμμα υπεύθυνης φροντίδας (Responsible Care Programme), που υιοθέτησε προ ετών ο Σύνδεσμος Χημικών Βιομηχανιών, εν τούτοις οι αυστηροί και πρόσθετοι όροι που έχουν τεθεί από τον προαναφερθέντα Συντονιστικό Οργανισμό, σίγουρα προκαλούν πονοκέφαλο στις διοικήσεις των χημικών βιομηχανιών. Πρόσφατα εξεδόθησαν -στα πλαίσια προγραμμάτων ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ οδηγίες (British Standard οf Environmental Management systems BS7750), που με τακτικούς ελέγχους βαθμολογούν τις επιδόσεις προς επίτευξη του στόχου για επιτυχημένη περιβαλλοντική πολιτική.
Πολλές επιχειρήσεις είναι πλήρως ενήμερες της σημασίας απόδειξης προς τους πελάτες τους υψηλού βαθμού επιπέδου περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Κατ’ επέκταση ένα πρόγραμμα “πιλότος” του BS 7750, που οργανώθηκε από τον Βρετανικό Οργανισμό Τυποποίησης (British Standard Institute) προσήλκυσε πάνω από 230 εταιρίες με πάνω από 45 διαφορετικούς βιομηχανικούς κλάδους.
Τον Μάρτιο του 1993 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την Πράσινη Βίβλο για επανόρθωση των ζημιών περιβάλλοντος (μετά δέκα έτη αφ’ ότου αρχικά συμφωνήθηκε να αναζητηθεί κοινή πολιτική σε αυτό το θέμα).
Περιέχει σημεία για ευθύνη σε λάθη ή παραλείψεις (Errors & Omissions) ή ενέργειες και η κυβερνητική συνεισφορά για ίδρυση Ταμείου (Fund) προς αντιμετώπιση της μόλυνσης από ενέργειες του παρελθόντος.
Επίσης αντικειμενική ευθύνη επί ενεργειών υψηλού κινδύνου σε συνάρτηση με Fund αποζημιώσεων από την βιομηχανία για το κόστος κάθαρσης μελλοντικής ρύπανσης ή μόλυνσης του περιβάλλοντος.
Παρόμοιοι στόχοι επιδιώχθηκαν και από την Επιτροπή που υποστηρίζει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Β. Clinton.
Εν τούτοις μετά από πολλές αντικρουόμενες απόψεις και συμφέροντα αμφότερες οι προσπάθειες δεν έφθασαν στο στάδιο να ψηφισθούν και διατηρούνται στο προσκήνιο, εστιασμένες μόνο στις μελλοντικές επιπτώσεις (όχι δηλ. για τις επιπτώσεις του παρελθόντος).
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο επίσης έχει κυκλοφορήσει από το 1993 ένα σχέδιο οδηγιών για διαπίστευση εταιριών = “Pan-European Eco Management and Audit Scheme”, υιοθετώντας σήματα σε εθνικό επίπεδο (Eco Labels) με κριτήρια που θα τα καθορίσουν τα Κράτη – Μέλη για προϊόντα στόχους.
Π.χ. Η Μεγάλη Βρετανία επέλεξε τα πλυντήρια ρούχων-πιάτων, η Γαλλία τα σαμπουάν, τα χρώματα και τα βερνίκια, ενώ η Γερμανία μελετά τα απορρυπαντικά
Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
(πέραν της ανάληψης κινδύνων)
Οι ασφαλιστικές εταιρίες, ακόμη και αν δεν ασφαλίζουν εύκολα κινδύνους μόλυνσης του περιβάλλοντος, εν τούτοις στα πλαίσια της κοινωνικής προσφοράς τους είναι συχνά ευαίσθητες σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος, είτε φτιάχνοντας ένα πάρκο, είτε προστατεύοντας ολόκληρες περιοχές με πυκνή βλάστηση, είτε αναλαμβάνοντας χορηγίες για ενίσχυση οργανισμών, που φροντίζουν για την ισορροπία της φύσης και την διατήρηση της χλωρίδας και πανίδας σε διάφορες περιοχές, δρυμούς κλπ (WWF Greenpeace), συμμετέχοντας σε εκθέσεις με σχετικά θέματα κ.λπ.
Τάκης Καλογεράκος
Marine & Engineering Underwriter
Πηγές: Jean Collart – Industrial Pollution, Brussels
Karoly Bard – Prevention & Insurance, Budapest