Ο ρόλος του Broker είναι ζωτικής σημασίας όσον αφορά στη διαχείριση του κινδύνου και τη μεθόδευση της κατάλληλης ασφαλιστικής κάλυψης.
Από τη δημιουργία του κόσμου αυτό που ονομάζουμε «κίνδυνος» υπήρχε σε μια ατελείωτη ποικιλία. Από τότε που ο άνθρωπος εμφανίστηκε στη γη, εκτέθηκε σε κινδύνους και έπρεπε να βρει τρόπους να αποφύγει τις συνέπειες όλων αυτών που συχνά αποκαλούμε κακοτυχία. Ο κίνδυνος είναι πολυδιάστατος γεγονός που κάνει την ανάλυση του μια ιδιαίτερα περίπλοκη διαδικασία. Η εκτίμηση ενός κινδύνου φέρει από άτομο σε άτομο και μπορεί εύκολα να είναι υποκειμενική.
Ο κίνδυνος είναι πανταχού παρόν και είτε εμφανίζεται σαν φυσική συνέπεια είτε μπορεί να αγνοηθεί, αυτό εξαρτάται από το μέγεθος του κινδύνου αυτού, το οποίο πρέπει να εξετάζεται υπό το πρίσμα της ικανότητάς του ατόμου να ανταπεξέλθει στις εκάστοτε συνέπειες.
Η Μεταβαλλόμενη Διάσταση του Κινδύνου
Αυτή η “έκρηξη των κινδύνων” οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι ένα από τα αποτελέσματα της περιπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη ζωή της εξειδίκευσης και τεχνολογικής εξέλιξης:
Η ανακάλυψη του ηλεκτρισμού, της μηχανής εσωτερικής συμπίεσης, της αεριωθούμενης μηχανής, της τουρμπίνας και των πυραύλων, της πυρηνικής ενέργειας, της δυνατότητας σχεδιασμού και κατασκευής τεράστιων αστικών τεχνικών έργων και της έρευνας και παραγωγής νέων χημικών και φαρμακευτικών προϊόντων.
Τα παραπάνω βέβαια δεν είναι παρά ελάχιστα παραδείγματα τομέων στους οποίους η πρόοδος της ανθρωπότητας προκάλεσε αύξηση των κινδύνων, χρήσιμο θα ήταν να προσθέσουμε σε αυτά τα παραδείγματα την τρομοκρατία, την βία και το έγκλημα σε όλες του τις μορφές τους, που όπως δείχνουν τα πράγματα θα συνεχίσουν να αυξάνονται, δίνοντας μας μια πληρέστερη εικόνα των ενεργειών του άνθρωπου που αναπόφευκτα οδήγησαν τόσο στην ποιοτική όσο και στην ποσοτική εξέλιξη των κινδύνων, ας μη παραβλέψουμε όμως τη φύση και το γεγονός ότι ο πλανήτης βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.
Οι φυσικές καταστροφές είναι ένας μόνιμος κίνδυνος και μέχρι προσφάτως δεν είχαμε ακριβή στοιχεία για τις γεωγραφικές περιοχές που συνήθως πλήττονται. Την δεκαετία που διανύουμε αλλά και την προηγούμενη, ισχυρά καιρικά φαινόμενα εμφανίστηκαν σε μέρη της Υδρογείου και ιδιαίτερα στην Ασία και στην Ευρώπη, που δεν είχαν προϊστορία ή τουλάχιστον ιστορικό καταστροφών τέτοιου μεγέθους. Το γνωστό φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο προκλήθηκε από τις συνεχώς αυξανόμενες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και το οποίο η συνεχώς μειούμενη χλωρίδα δεν μπορεί να απορροφήσει, λέγεται ότι είναι η βασική αιτία επιδείνωσης των καιρικών συνθηκών. Άλλα φυσικά φαινόμενα όπως αυτά που προκαλούνται από σεισμούς ή ηφαιστειακές εκρήξεις ή το Tsunami, συνεχίζουν να αποτελούν πρόκληση για τον άνθρωπο του οποίου η άρνηση να μετοικήσει σε λιγότερο επικίνδυνες περιοχές αποδίδεται σε αιτίες που για αυτόν δείχνουν ικανοποιητικές ώστε να δικαιώνουν τη συνεχή του έκθεση σε τέτοιους κινδύνους. Οι σεισμοί για παράδειγμα δεν έχουν μεταβληθεί σημαντικά ούτε ως προς τη συχνότητα ούτε ως προς την ένταση παρόλα αυτά ο άνθρωπος έχει κατασκευάσει τεράστιους αυτοκινητόδρομους, γέφυρες, κτίρια, βιομηχανικές μονάδες και κάθε είδους έργα σε περιοχές άκρως σεισμογενείς, προσπαθώντας να εφαρμόσει τις τελευταίες τεχνικές δόμησης σχεδιασμένες ενάντια στην καταστροφική μανία των περισσότερων σεισμών.
Μια προσπάθεια να ξεχωρίσουμε τις διαφορές μεταξύ των δύο βασικών κατηγοριών κινδύνων αυτούς που οφείλονται στον άνθρωπο και αυτούς που προκαλεί η Φύση, θα πρέπει να σκεφτούμε και τις διαστάσεις του κινδύνου που μετριούνται με βάση τις συνέπειες και τα επακόλουθα τους. Οι συνέπειες αυτές μπορεί μεταξύ άλλων να είναι ο θάνατος, ο τραυματισμός, η καταστροφή των περιουσιακών στοιχειών, η διακοπή των εργασιών, η απώλεια κερδών, και το υπερβάλλον κόστος.
Τα επακόλουθα αυτών μπορεί να είναι:
- Η καταβολή αποζημιώσεων στους πληγέντες ή στα εξαρτώμενα από αυτούς μέλη από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.
- Η καταβολή αποζημιώσεων σε άτομα ή στα εξαρτώμενα από αυτούς μέλη για ασφάλειες Ζωής, Προσωπικό Ατύχημα, Ισόβια Νοσοκομειακή Κάλυψη, Ιατροφαρμακευτικά έξοδα και λοιπά, που είχαν συνάψει σε ατομικό επίπεδο ή/και μέσα από μια ομαδική ασφάλιση προσωπικού.
- Η καταβολή αποζημιώσεων σε υπαλλήλους, από το κοινωνικό σύστημα ασφάλισης ή από την νομοθεσία εργατικού ατυχήματος είτε από το κράτος είτε από την Ιδιωτική ασφάλιση.
- Το κόστος ανοικοδόμησης ισοπεδωμένης ή κατεστραμμένης ακίνητης περιουσίας, το κόστος αντικατάστασης ή επιδιόρθωσης κατεστραμμένων κινητών περιουσιακών στοιχείων και βέβαια αυτό των οικονομικών συνεπειών της διακοπής εργασιών.
Η σωστά σχεδιασμένη ασφαλιστική κάλυψη θα πρέπει να μπορεί να εξυπηρετήσει όλο το μέγεθος της ζημιάς και σε ικανό βαθμό το κόστος των απαιτήσεων που μπορεί να εγείρουν πελάτες, καταναλωτές, προσωπικό και τρίτοι και το οποίο προκύπτει από τη Νομική Ευθύνη καθώς και τη καταβολή ανάλογης αποζημίωσης.
Η σωστά σχεδιασμένη ασφαλιστική κάλυψη πρέπει να παρέχει απόλυτη αποζημίωση για όλα αυτά που αφορούν το εύρος και τη διάσταση του κινδύνου και το ερώτημα είναι κατά πόσο έχουν αλλάξει οι παράμετροι ή πιο απλά ποια είναι η μεταβαλλόμενη διάσταση του κινδύνου
Όσον αφορά στους κινδύνους που διατρέχει ο ασφαλισμένος ως προς τα περιουσιακά του στοιχεία και από τη διακοπή των εργασιών, η αλλαγή οφείλεται στην τάση που επικρατεί για συνεχώς μεγαλύτερες εγκαταστάσεις και μονάδες με περίπλοκη αυτοματοποιημένη παραγωγή και διανομή προκειμένου να περικοπεί το εργατικό κόστος. Η ορθολογικότερη οργάνωση των μονάδων παραγωγής οδήγησε στην αύξηση της αλληλεξάρτησης των σταδίων της οριζόντιας παραγωγής που οδηγεί σε τεράστια συσσώρευση κινδύνων συνεπεία “Διακοπής Εργασιών”. Στη θάλασσα, οι κίνδυνοι μόλυνσης (Pollution) από τα πλοία είναι πολύ γνωστοί και δεν χρειάζονται περαιτέρω σχολιασμό. Στον αέρα σύγχρονα αεροπλάνα αντιπροσωπεύουν τεράστιες ασφαλιζόμενες αξίες ενώ στη στεριά τα τρένα μεγάλων ταχυτήτων και η σταδιακή υπερφόρτωση των οδικών δικτύων συντελούν καθοριστικά στην αλλαγή των διαστάσεων του κινδύνου.
Η μεγαλύτερη αύξηση του κινδύνου εντοπίζεται στο χώρο της Νομικής Ευθύνης. Η προσφυγή στη δικαιοσύνη, αποτελεί την επικρατούσα τάση και ποτέ δεν σταματά να εκπλήσσει η θετική στάση των δικαστηρίων απέναντι στους ενάγοντες, επίσης οι αμοιβές των δικηγόρων με προκαθορισμένο ποσοστό επί της αποζημίωσης, εφόσον κερδηθεί η δίκη, βρήκε πρόσφορο έδαφος.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου διαχρονικές φιλίες που διαταράσσονται με αρνητικά αποτελέσματα, όταν ανακαλύψει Ασφαλιζόμενος ότι η συμβουλή που του έδωσε φιλικά ως ειδικός, ήταν λανθασμένη. Όταν χρεώνεται η επαγγελματική συμβουλή τότε οφείλει να είναι η σωστή γιατί στη σημερινή εποχή οποιαδήποτε αποτυχία στην επαγγελματική ευθύνη όχι μόνο θα καταλήξει σε απαίτηση αποζημίωσης αλλά και στην καταβολή της συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα και το μέγεθος τέτοιων απαιτήσεων είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο στις μεταβαλλόμενες διαστάσεις του κινδύνου. Ο κίνδυνος είναι αναπότρεπτος και το αν τελικώς θα καταφέρουμε να τον αποφύγουμε, δεν είναι ένα παιχνίδι αλλά μια συνεχή προσπάθεια της προεκτίμησης του κινδύνου και την πρόληψη των ζημιών (Loss Prevention).
Σε επιχειρηματικό επίπεδο απαιτείται η συνοχή του Διοικητικού Συμβουλίου στη βελτίωση των κινδύνων, τον έλεγχο και στην πρόληψη των ζημιών. Αυτή η απόφαση πρέπει να μεταφερθεί στη διοίκηση ώστε να πραγματοποιηθεί μια ολοκληρωμένη ανάλυση των εργασιών που θα εντοπίσει το μέγεθος της έκθεσης της εταιρίας στους διάφορους κινδύνους. Σε αυτό είναι απαραίτητη η αρωγή του Broker ασφαλειών του οποίου η γνώση και η εμπειρία στη διαχείριση κινδύνων και στον έλεγχο και πρόληψη ζημιών, σε συνεργασία πάντα με τους ειδικούς της κάθε εταιρίας, θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός προγράμματος κάλυψης των κινδύνων παράλληλα με την εφαρμογή των απαιτούμενων συστημάτων ελέγχου. Αν υποθέσουμε ότι το Διοικητικό Συμβούλιο υιοθετεί το πρόγραμμα, θα πρέπει να το εφαρμόσει αμέσως, να το ελέγχει σε τακτά χρονικά διαστήματα και κατά περιόδους να το επανεξετάζει. Ένα σχέδιο εκτάκτου ανάγκης θα πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμο ώστε η εταιρεία να μπορεί να ανταπεξέλθει σε οποιαδήποτε “καταστροφικό γεγονός”. Δεν θα πρέπει να γίνει καμία αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της εταιρίας εάν πρώτα δεν επανεξεταστεί η πιθανότητα των νέων αυξημένων κινδύνων και η ενσωμάτωση των μέτρων αυτών που θα τους μειώσουν ή θα τους απομακρύνει.
Είναι σημαντικό ο Ασφαλιζόμενος και ο Διαμεσολαβούν Broker να έχουν μια βαθειά γνώση του κινδύνου ώστε να τον παρουσιάσουν ως πραγματικά έχει και να αποφύγουν τον επιπλέον κίνδυνο της αναληθούς δηλώσεως ή απόκρυψης στοιχείων (Non Disclosures).
Στο παρελθόν οι περισσότερες ασφαλιστικές εταιρίες είχαν δημιουργήσει έναν συνασπισμό όσον αφορά το εύρος της κάλυψης και στα ασφάλιστρα. Εκτός αυτού σε πολλές χώρες η εποπτική αρχή ασκούσε αυστηρό έλεγχο στους όρους των συμβολαίων και συχνά ακόμη και στα ασφάλιστρα.
Oι μεγάλοι εμπορικοί ή βιομηχανικοί πελάτες ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένοι επιχειρηματικά για να χρειάζονται την προστασία της Εποπτικής Αρχής. Οι Οδηγίες που δημιούργησαν την Ενιαία Ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά αλλάζουν εκ βαθέων τον ρόλο της εποπτικής αρχής. Αντί της εποπτείας προϊόντων τα οποία λανσάρονται στη χώρα τους από τοπικές και αλλοδαπές ασφαλιστικές εταιρίες οι αρχές έχουν την ευθύνη της εποπτείας της φερεγγυότητας του ασφαλιστικού ιδρύματος της χώρας τους οπουδήποτε και αν λειτουργία για την εφαρμογή της Οδηγίας που για τις περισσότερες αγορές θα σημάνει την εποχή βασικών μεταβολών του πλαισίου λειτουργίας και της νοοτροπίας τόσο των ασφαλιστικών εταιριών όσο και της εποπτικής αρχής. Όπως γίνεται αντιληπτό οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα αναγκάζονται να κάνουν συνεχώς προσφορές μη τυποποιημένων συμβολαίων (Tailor Made Policies) ώστε να καλύψουν εξειδικευμένους κινδύνους ανάλογα με τις ανάγκες του Ασφαλιζόμενου.
Οι Ασφαλιστές είναι πάντα ανήσυχοι όταν πρόκειται για κινδύνους που αδυνατούν να μαζικοποιήσουν. Όμως η ακριβής και πλήρης περιγραφή του κινδύνου που έγινε πραγματικότητα από την διαδικασία διαχείρισης του κινδύνου καθώς και η πληροφόρηση που δίνει ο Broker στον Underwriter κάνουν δυνατή την εκτίμηση του σωστού κατά περίπτωση ασφαλίστρου.
Υπάρχει μια έντονη τάση από πλευράς των επιχειρήσεων για μείωση του κόστους με περιορισμό του προσωπικού ιδιαίτερα σε επίπεδο μεσαίων στελεχών. Σε συνδυασμό με την αποκέντρωση τα φαινόμενα αυτά εντείνονται όταν οι κίνδυνοι μεγιστοποιούνται. Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα στην ανάγκη για εξειδικευμένη συμβουλή και συμβολή από εξωτερικούς συνεργάτες και ποιός μπορεί να παρέχει τέτοιους είδους υπηρεσίες καλύτερα από τον Broker ή τον Risk Manager? Είναι πλέον σύνηθες τέτοιες μελέτες να εκτελούνται από εξειδικευμένα γραφεία Brokers.
Συχνά λέγεται ότι ο Broker ασφαλίσεων έχει αντικρουόμενο συμφέρον όταν παρέχει υπηρεσίες διαχείρισης κινδύνων. Αυτό είναι τελείως ανακριβές. Ένα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό των εργασιών των μεγάλων μεσιτικών γραφείων βασίζεται σε πάγιες αμοιβές για τέτοιου είδους υπηρεσίες.
Εν αντιθέσει μια προσπάθεια υπερασφάλισης σίγουρα θα γίνονταν αντιληπτή δεδομένου του έντονου ανταγωνισμού και των εκτεταμένων γνώσεων των Underwriters . Η καλύτερη κάλυψη που θα αφήσει λιγότερα κενά ενώ συγχρόνως θα είναι οικονομική για τον Ασφαλιζόμενο μπορεί να επιτευχθεί με συμβόλαιο πακέτο (Umbrella Policy) το οποίο θα περιλαμβάνει όλους τους κινδύνους με ένα ασφαλιστήριο “Μπουκέτο” το οποίο θα μπορούσε να τοποθετηθεί συνασφαλιστικά σε Ασφαλιστικές Εταιρίες οικονομικά εύρωστες και πάντα με την έγκριση του Ασφαλιζόμενου (Co-Insurance), σε αυτές τις περιπτώσεις θα μπορούσε να ηγηθεί η Εταιρία που θα αναλάβει το μεγαλύτερο κίνδυνο, αλλά, αν και οι άλλες Εταιρίες (Followers) θελήσουν να έχουν την συν-διαχείριση του κινδύνου μπορούν να απαιτήσουν να συμπεριληφθούν οι όροι “Claims Control Clause” και Claims Co-operation Clause) όπου οι Followers έχουν την εποπτεία και την συν-διαχείριση μιας απαίτησης.
Μια άλλη προοπτική είναι να υπάρχουν περισσότεροι του ενός Broker να διαχειρίζονται ένα μπουκέτο καλύψεων (Umbrella), στις περιπτώσεις αυτές, θα μπορούσαν να συνεργαστούν είτε με τον διαχωρισμό του Μπουκέτου είτε με την σύμπραξη, αυτή η εκδοχή στην ασφαλιστική ορολογία αναφέρεται ως “Recital or Preamble Clause” όπου ορίζεται ο ένας ως συντονιστής και οι άλλοι ακολουθούν, αυτή η εκδοχή είναι και η πιο αποτελεσματική για να μην υπάρχουν διαφωνίες (Disputes).
Πρωτοπόροι Brokers ασφαλίσεων έχουν αναπτύξει με επιτυχία νέες αγορές για κινδύνους με ιδιαίτερες εκτάσεις καλύψεων (Specific Exposures), συμπεριλαμβανομένων των πιστώσεων και των πολιτικών κινδύνων (Political Risks), καθώς και της ευθύνης για οικονομικές απώλειες (Credit Insurance) ή για καλύψεις Directors & Officers (D&O). Παράδειγμα είναι η μόλυνση (Pollution) που δεν αποτελεί ούτε ξαφνικό ούτε απροσδόκητο ούτε απρόβλεπτο είδος απαίτησης σύμφωνα με τις συμβάσεις που σαν στόχο είχαν να λειτουργήσουν στην βάση της αποζημίωσης. Οι Brokers παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην διαπραγμάτευση με τους ασφαλιστές για τον καθορισμό του σημείου στο οποίο ένας κίνδυνος είναι ασφαλίσιμος .
Αυτή η σύντομη ματιά στην μεταβαλλόμενη διάσταση του κινδύνου, στα είδη της ασφάλισης με τα οποία μπορεί να καλυφθεί και στον πρωταγωνιστικό ρόλο του Broker ως συμβούλου διαχείρισης κινδύνων λειτουργεί ως ο σημαντικότερος κρίκος και ένα αποτελεσματικό εργαλείο για τον Ασφαλιζόμενο.
Είναι προφανές ότι η παραπάνω αναφορά αναλύει ορισμένους κινδύνους και μια περιορισμένη γκάμα ασφαλιστικών προϊόντων. Η ασφαλιστική βιομηχανία δεν παύει να παράγει εξειδικευμένες καλύψεις σε όλους τους κλάδους με συμβόλαια (Custom Made) για να μπορέσουν να ανταποκριθούν, αλλά, και να λειτουργήσουν σε μια «ραγδαίως» μεταβαλλόμενη αγορά σε όλους τους τομείς της οικονομίας.
Ένα είναι γεγονός ότι η Ασφαλιστική Βιομηχανία ήταν και θα είναι πρωτοπόρος και θα αποτελεί ένα ουσιαστικό εργαλείο στην Παγκόσμια Οικονομική Ανάπτυξη.
Τάκης Καλογεράκος
Underwriter